Co to jest emerytura częściowa i kto może na nią przejść?

- Urodziłam się w maju 1957 roku, należę do OFE. Kiedy będę mogła przejść na emeryturę i jak będę miała ją wyliczoną? Czy w sposób mieszany?
- Dla kobiety urodzonej w II kwartale 1957 roku powszechny wiek emerytalny wynosi co najmniej 61 lat i 6 miesięcy. Wysokość świadczenia będzie wyliczona z sumy zwaloryzowanego kapitału początkowego i składek, podzielonych przez dalsze trwanie życia wyrażone w liczbie miesięcy.

Emerytura mieszana przysługuje osobom, które prawo do emerytury nabędą do końca 2014 r. o ile nie należą do OFE albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa. To znaczy, że Pani to nie obejmie.

- Komu przysługuje emerytura częściowa?
- Prawo do emerytury częściowej ma kobieta, która ukończy 62 lata i udowodni co najmniej 35 lat składkowych i nieskładkowych. W praktyce oznacza to, że prawo do emerytury częściowej będą miały dopiero kobiety urodzone w ostatnim kwartale 1958 roku. Mężczyzna może składać wniosek o emeryturę częściową po ukończeniu 65 lat i udowodni co najmniej 40 lat stażu ubezpieczeniowego (lata składkowe i nieskładkowe).

Emerytura częściowa wynosi połowę kwoty świadczenia, które dla danej osoby wyliczone jest na podstawie sumy zwaloryzowanych składek i kapitału początkowego, podzielonych przez liczbę miesięcy dalszego trwania życia.
Żeby otrzymać emeryturę częściową nie trzeba rozwiązywać umowy o pracę. Do tego świadczenia można dorabiać bez ograniczeń.

Po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego można złożyć wniosek o emeryturę powszechną zamiast częściowej. Jednak żeby była ona przyznana, musi być rozwiązana umowa o pracę. Poza tym od podstawy obliczenia emerytury powszechnej odejmuje się sumę wszystkich wypłaconych emerytur częściowych. Tak pomniejszony kapitał dzieli się przez liczbę miesięcy dalszego trwania życia. Wynik daje wysokość emerytury.

- We wrześniu ukończyłem 65 lat. Mam 46 lat pracy, orzeczenie o niepełnosprawności. Czy mogę już przejść na emeryturę?
- Może pan przejść na emeryturę częściową. Ma do niej prawo mężczyzna, który ukończył 65 lat i udowodni co najmniej 40 lat składkowych i nieskładkowych. Te warunki pan spełnia. Nie musi pan rozwiązać umowy o pracę i może pan do tego świadczenia dorabiać bez ograniczeń. Ale jego wysokość to połowa kwoty emerytury wyliczonej w sposób kapitałowy.

Później, jeśli złoży pan wniosek o emeryturę powszechną, suma wypłaconych świadczeń zostanie odjęta od zgromadzonego kapitału. I dopiero od tej kwoty wyliczana będzie wysokość emerytury powszechnej.
W pana przypadku powszechny wiek emerytalny to 65 lat i 7 miesięcy. Warto się więc zastanowić, czy nie popracować jeszcze 7 miesięcy, by nie uszczuplać zgromadzonego kapitału.

- W styczniu 2015 roku skończę 60 lat. Kiedy mam złożyć dokumenty emerytalne do ZUS? Mam 28 lat pracy, czy aby dostać emeryturę będę musiała udowodnić 30 lat?
- Wiek emerytalny osiągnie pani po ukończeniu 60 lat i 9 miesięcy, czyli w październiku 2015 roku. Wniosek może pani złożyć we wrześniu, teraz nie.
Przepisy nie określają minimalnego wymaganego stażu koniecznego do przyznania emerytury.

Przeczytaj także: Wypłatę emerytur gwarantuje państwo

- Kto ma jeszcze prawo do wcześniejszej emerytury?
- Prawo to zachowali nauczyciele, którzy po spełnieniu warunków określonych w Ustawie z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych mogą dostać nauczycielskie świadczenie kompensacyjne; pracownicy, którzy do końca 1998 roku przepracowali 25 lat, z tego co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS); pracownicy, którzy mają prawo do emerytur pomostowych, czyli do dnia złożenia wniosku udowodnią 25 lat pracy ogółem, z tego co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Część lat pracy w szczególnych warunkach musi przypadać przed 1999 r., a część po 2008 roku. Praca wykonywana po 2008 r. musi być wymieniona w załączniku do Ustawy o emeryturach pomostowych z 19 grudnia 2008 r.

- Czy mogę przejść na emeryturę bez rozwiązania umowy o pracę? W październiku ukończyłam 55 lat i mam 40 lat pracy.
- Kobiety mogą przejść na emeryturę w wieku 55 lat tylko z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pani powszechny wiek emerytalny to co najmniej 62 lata i 4 miesiące. Po ukończeniu 62 lat będzie pani miała prawo do emerytury częściowej.

- Mogłabym przejść w grudniu na emeryturę, ale zamierzam popracować pół roku dłużej. Czy w związku z tym, że wniosek złożę w 2015 roku stracę prawo do emerytury mieszanej?
- Nie, ponieważ ważna jest data powstania prawa, a nie data jego realizacji.

- Mąż w grudniu osiągnie wiek emerytalny. Od około 20 lat jest na rencie, ale ma wyliczony kapitał początkowy. Jaka emerytura będzie dla niego korzystniejsza: mieszana czy kapitałowa?
- To zależy, czy mąż sam złoży wniosek o emeryturę, czy ZUS mu ją przyzna "z urzędu".
Jeśli z urzędu przyzna ZUS, to zgodnie z przepisami wyliczy jej wysokość w sposób kapitałowy. I jeśli tak wyliczona emerytura okaże się niższa od renty, podwyższy ją do wysokości renty.

Jeśli mąż sam złoży wniosek, ma prawo do emerytury mieszanej oraz do emerytury obliczonej wyłącznie na podstawie kapitału początkowego i składek. ZUS wybiera i wypłaca świadczenie korzystniejsze.
Jednak jeśli emerytura wyliczona na wniosek męża okaże się niższa od renty, to nie podwyższa się jej do wysokości renty.

Mąż może do końca grudnia złożyć wniosek i poczekać na decyzję. O ile okaże się, że emerytura jest niższa od renty, to natychmiast może złożyć pismo o wycofanie wniosku emerytalnego. Musi to zrobić przed uprawomocnieniem się decyzji przyznającej emeryturę. Wówczas ZUS "z urzędu" przyzna mężowi świadczenie.

- Od 1985 roku pobieram emeryturę mundurową, miałem zaliczone 32 lata pracy, w tym 10 lat w cywilu. Po 1985 roku przepracowałem następnych 30 lat w cywilu. Czy te lata liczą mi się do emerytury?
- Może pan złożyć wniosek o emeryturę z ZUS wyliczoną na podstawie okresów pracy cywilnej. Jeśli ZUS emeryturę przyzna, to jej nie wypłaci, póki nie dostarczy pan zaświadczenia, że nie pobiera emerytury mundurowej.

- Jeśli zrezygnuję z mundurowej, to będę miał łącznie 60 lat pracy?
- Nie, zaliczone zostaną tylko okresy pracy cywilnej, bez okresów służby. Ale ZUS na pana wniosek może ustalić emeryturę i wybierze pan korzystniejszą.

- W kwietniu 2015 roku przejdę na emeryturę. Jakie dokumenty, prócz wniosku, będą mi potrzebne? Mam wyliczony kapitał początkowy.
- Nie musi pani ponownie składać dokumentów poświadczających zatrudnienie i zarobki do końca 1998 roku, czyli za okres, który obejmuje kapitał początkowy. Potrzebne będą świadectwa pracy poświadczające staż za pozostałe lata, okresy nieskładkowe, czyli przebywania na zwolnieniu lekarskim pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

- Czy składając wniosek o emeryturę muszę się zwolnić z pracy?
- Nie musi pani, ale wówczas świadczenie przyznamy lecz go nie wypłacimy póki nie zostanie rozwiązana umowa o pracę.

- Od 26 listopada będę miał prawo do emerytury. Już złożyłem wniosek. Kiedy powinna zostać wydana decyzja?
- W ciągu 30 dni od 26 listopada, bo wtedy osiągnie pan wiek emerytalny.

- Chcę przejść na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szkodliwych warunkach. Jeżdżę jako kierowca samochodów ciężarowych. 14 lat i 7 miesięcy jeździłem jako pracownik, później robiłem to samo, ale utworzyłem własną firmę.
- Przepis o pracy w szkodliwych warunkach dotyczy wyłącznie pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, a nie osób prowadzących własną działalność. Poza tym musi być co najmniej 15 lat pracy w szkodliwych warunkach i ani dnia mniej. W pana sytuacji po ukończeniu 65 lat można przejść na emeryturę częściową, ale trzeba udowodnić 40 lat stażu ubezpieczeniowego.

- Brat pracuje w szkodliwych warunkach, jako operator dźwigu. Jakie musi spełnić warunki, by mógł przejść na wcześniejszą emeryturę?
- Mężczyzna musi ukończyć 60 lat i na koniec 1998 roku udowodnione 25 lat stażu pracy ogółem, w tym 15 lat w warunkach szkodliwych. Wówczas może przejść na wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Druga ewentualność to emerytura pomostowa. Brat musi skończyć 60 lat, do dnia złożenia wniosku udowodnić 25 lat stażu pracy, w tym 15 lat w warunkach szkodliwych. Część lat pracy w szkodliwych warunkach musi przypadać po 2008 roku i musi być to praca wymieniona w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych z 19 grudnia 2008 r. Jeśli są to warunki szkodliwe, to pracodawca powinien odprowadzać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych i pracownik powinien o tym wiedzieć.

- Jaka jest różnica między emeryturą wcześniejszą a pomostową?
- Pomostowa jest przyznawana na czas określony - do ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, liczona jest w sposób kapitałowy i zawsze dla dalszego trwania życia osoby 60-letniej.
Natomiast emerytura wcześniejsza z tytułu pracy w szczególnych warunkach przyznawana jest dożywotnio (zmiana na zwykłą odbywa się na wniosek zainteresowanego), kapitałowa liczona jest dla faktycznego wieku przechodzenia na emeryturę; może być wyliczona w sposób mieszany, gdy wiek uprawniający do tego świadczenia zostanie ukończony do 31.12.2014 r.

- Mąż wygrał w sądzie sprawę z ZUS o przyznanie wcześniejszej emerytury. W czerwcu zapadł wyrok, że ma do niej prawo od lutego. Z pracy zwolnił się w sierpniu. ZUS nie chce mu spłacić okresu od lutego do sierpnia. Dlaczego?
- Bo świadczenie wypłaca się po rozwiązaniu umowy o pracę.

- 21 grudnia tego roku mogę przejść na emeryturę. Lepiej złożyć wniosek w grudniu czy w styczniu?
- To zależy, czy chce pani pracować do końca roku, czy od razu się zwolnić.
Jeśli złoży pani wniosek w grudniu i zwolni się 21 grudnia, to od tego dnia przyznamy i wypłacimy emeryturę. Jeśli popracuje pani do końca roku - wypłatę podejmiemy w styczniu, gdy rozwiąże pani umowę o pracę. W tej sytuacji warto się zastanowić, czy nie lepiej złożyć wniosek w styczniu. Co prawda nie dostanie pani emerytury za grudzień, ale składki i kapitał obejmie jeszcze jedna waloryzacja.