Kiedyś siedziba królewny, szkoła, lokum żołnierzy. Dziś... [zdjęcia]

Obiekt usytuowany na wprost ruin zamku ma bogatą historię, sięgającą 1564 roku. Właśnie wówczas został wzniesiony z inicjatywy Rafała Działyńskiego starosty brodnickiego.

- Bazą dla nowego budynku pałacowego była wcześniejsza budowla gotycka wzniesiona za czasów rządów zakonu krzyżackiego - czytamy na wikipedia.org. Powstał po pożarze zamku krzyżackiego, do którego doszło w 1550 roku. Przy budowie pałacu wykorzystano fragmenty murów i zabudowań przedzamcza spalonego zamku. Najsławniejszą mieszkanką obiektu była księżniczka Anna Wazówna siostra króla polskiego Zygmunta III Wazy. To właśnie jej pałac zawdzięcza swoją nazwę. Królewna mieszkała w nim od 1605 do 1625 roku (do chwili śmierci). To właśnie dla niej przebudowano go w stylu renesansowym. Kolejne zmiany w konstrukcji przeprowadzono między 1678-1698. Obiekt służył brodnickim starostom za siedzibę do pierwszego rozbioru Polski (d 1772 roku).

- W wieku XIX i pierwszych dziesiątkach XX wieku pałac dla dzierżawców domeny państwowej Brodnica-Zamek spełniał rolę budynku mieszkalnego i reprezentacyjnego - przypomina Jerzy Wultański w „Wędrówkach po Brodnicy”. Służył również oświacie. W latach 1936-1939 mieściła się tu Prywatna Koedukacyjna Szkoła Handlowa, a od 1937 również Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie. - W ostatnim okresie przedwojennym wnętrze pałacu wykorzystano następująco: parter część południowa - Szkoła Muzyczna oraz mieszkanie dla woźnego, parter część północna - gabinet przedmiotowy SH, z którego korzystały także uczennice liceum i gimnazjum żeńskiego, pierwsze piętro część południowa - dwie izby lekcyjne (...), część północna - sekretariat SH, gabinet dyrektora, pokój nauczycielski oraz jedna izba lekcyjna dla klasy I. Na początku drugiej wojny światowej w pałacu zakwaterowano żołnierzy niemieckich, następnie przejęło go niemieckie zgrupowanie paramilitarne (...) - podaje Wultański. Na froncie pałacu umieszczono wówczas pełną nazwę organizacji - Państwowa Służba Pracy.

Budynek został podpalony w 1945 roku i doszczętnie spłoną. Został odbudowany w latach 1960-1970. Umieszczono wówczas na nim napis „pałac kultury”. - Wnętrze zmieniono i dostosowano do nowych potrzeb. Z elementów wystroju wewnętrznego, które przetrwały pożogę na uwagę zasługują dwa identyczne kominki z piaskowca o wymiarach 136 cm na 144 cm na pierwszym piętrze.

W pobliżu pałacu nie sposób nie zauważyć pamiątkowych głazów, które upamiętniają uroczystość 700-lecia miasta. Z kolei przed samym budynkiem, w 2005 roku ustawiono pomnik Anny Wazówny (w 400 rocznicę objęcia starostwa przez królewnę i 380. rocznicę jej śmierci). Pomnik ma 372 cm wysokości, waży 2 tony. Projekt wykonał artysta-rzeźbiarz Ryszard Kaczor z Grudziądza.