Od strony naukowej, czyli biochemicznej wielkie uczucie to czysta narkomania

- Co więcej - stwierdzenie, że strzała Amora trafia prosto w serce jest zupełnie nieprawdziwe, ponieważ stan zakochania z sercem nie ma nic wspólnego. "Siedliskiem" miłości jest mniej romantyczne miejsce, czyli mózg. Kiedy trafia w nas Amor, mózg zaczyna produkować różne substancje chemiczne, które wywołują kaskadę skomplikowanych reakcji chemicznych i w konsekwencji, które wprowadzają nasz organizm w stan oszołomienia. Zupełnie jak po narkotyku. Miłość jest więc chemią, uzależnieniem, a skoro uzależnieniem, to i chorobą. Co ciekawe, niektórzy psychiatrzy stan zakochania ujęli w ścisłą definicję, według której to zawężenie pola świadomości, chwiejność emocjonalna i upośledzenie władzy umysłowej, które zakłócają normalny proces przewidywania.

Magda Gessler podpowiada, jak ciekawie spędzić Walentynki

- Więc mit o dwóch połówkach jabłka sprowadza się do chemicznego dopasowania?

- O wyborze partnera decyduje wiele czynników. Duży wpływ mają nasze wcześniejsze przeżycia, a raczej to, w jakim stopniu nasz "schowek" pamięci emocjonalnej jest zapełniony pozytywnymi przeżyciami. Taki "schowek" znajduje się między korą a hipokampem i jest zapełniany już od chwili narodzin. Im więcej przyjemnych i dobrych emocji tam się znajdzie - tym większe prawdopodobieństwo, że nowe bodźce skojarzone zostaną z dawnym przyjemnym doznaniem, pozostawiając w pamięci kolejny przyjemny ślad. Uważa się, że poprzez kojarzenie z pozytywnymi emocjami z przeszłości w pewnym momencie życia spotkamy miłość swojego życia i nikt nie wie, dlaczego jest nią akurat ta osoba. Naukowo podchodząc do tematu, wywołuje to ten osobnik, który posiada odpowiednie feromony osobnicze. Pewne badania wykazały, że u kobiet za wybór partnera odpowiada niewielki zestaw genów określany skrótem MHC. Panie dokonując wyboru za pomocą węchu wybrały mężczyzn o zestawie MHC znacznie różniącym się od ich własnego. Feromony osobnicze są przypisane do odpowiedniego osobnika, i to one właśnie powodują to, że nagle przy jednej osoby czujemy tę przejmującą burzę krwi, a przy innej nie. Wobec odpowiedniego feromonu jesteśmy całkowicie bezbronni i musimy poddać się zauroczeniu.

- Zanim się zakochamy, najpierw się wąchamy?!

- Można powiedzieć, że podświadomie się wąchamy, co oczywiście dodatkowo podważa teorię "miłości od pierwszego wejrzenia." Powinno się raczej mówić o "miłości od pierwszego powonienia." Pierwsze oznaki zakochania mają swój początek w nosie! To właśnie tam znajduje się tzw. narząd lemieszowo-nosowy, który jest tak wyczulony na swoistego rodzaju zapachy (feromony), że wyczuwa nawet ich minimalne stężenia. Ściślej mówiąc, narząd ten rozpoznaje nie tyle zapach feromonów - ponieważ te są bezwonnymi substancjami wydzielanymi przez nasze ciało - lecz ich budowę chemiczną. Związki te mają niezwykle silną moc i wywołują szereg reakcji, warunkujących taki czy inny dobór partnera.

- Ile czasu zajmuje nam zakochanie się?

- Początek występuję zwykle po około 4 sekundach, a w ciągu kilku godzin nasz organizm może już stwierdzić, czy jest to osoba odpowiednia dla nas, czy nie. Po rozpoznaniu sygnałów pozytywnych rozpoczyna się kaskada reakcji chemicznych, których efekty są podobne do tych, które odczuwają narkomani po zażyciu narkotyków. Krótko mówiąc, jesteśmy na "miłosnym haju". Za błyszczące oczy, przyśpieszony oddech, uczucie błogości, lekkości, energii, nieuzasadnionej radości, zadowolenia i euforii odpowiada fenyloetyloamina, substancja budową chemiczną zbliżoną do amfetaminy. To także dzięki niej w stanach zauroczenia zapominamy o zmęczeniu i głodzie. Co więcej, jesteśmy bezkrytyczni wobec ukochanej osoby. Reakcją na wzrost stężenia fenyloetyloaminy w mózgu jest zwiększone wydzielanie noradrenaliny, hormonu zwanego "substancją miłości". Noradrenalina u zakochanych powoduje uczucie podniecenia, zmniejsza apetyt, poprawia ukrwienie i uwrażliwia na dotyk. Ponadto podnosi ciśnienie krwi, przyśpiesza bicie serca i odpowiada za rozkoszne rumieńce zawstydzenia na widok ukochanej osoby. Z kolei wysoki poziom noradrenaliny w mózgu pobudza wydzielanie dopaminy. Dopomina zwana jest z kolei "hormonem szczęścia", ponieważ odpowiada za uczucie euforii i radości, jakie towarzyszy odczuwaniu przyjemności. Dopomina jest bezpośrednio związana z układem nagrody, czyli układem odpowiedzialnym za rozwój uzależnień. To ona warunkuje rozwój uzależnienia, nie tylko od narkotyków, ale i od telewizji, seksu, jedzenia czy osoby, którą kochamy. To właśnie dopomina popycha nas do szukania sytuacji i miejsc, które zapewniają nam kontakt z daną substancją uzależniającą, a tym samym wywołują uczucie przyjemności i zadowolenia. Zwiększona ilość dopaminy podczas zakochania łączy się ściśle z niedoborami serotoniny. Z kolei niedobór tego neuroprzekaźnika powoduje, że w głowie czujemy totalny bałagan. Jesteśmy zdezorientowani, podejmujemy chaotyczne działania, mamy problemy ze snem, popadamy w huśtawkę nastrojów tak charakterystyczną dla zakochanych.

Autor "Samotności w sieci": Prawdziwa miłość nie powinna zakładać odwzajemnienia

- Czy to oznacza, że sukces miłosnych podbojów Casanovy możemy wytłumaczyć chemią?

- Częściowo tak. Znów główną rolę odgrywają feromony osobnicze przypisane do konkretnego osobnika, które to powodują, że nie romantyczne ideały, nie rozsądek, nie gust i estetyka kierują tym, że ktoś jest atrakcyjny, ecz władza jego feromonów. Prawdopodobnie to właśnie dzięki nim Casanova cieszył się tak olbrzymim powodzeniem wśród płci pięknej.

- Jak długo trwa stan zauroczenia? Statystycznie po 2-5 latach większość par przechodzi kryzys. Tu też wina chemii?

- Pewne badania na poziomie neurochemicznym wykazały, że u osób zakochanych ośrodki mózgu odpowiedzialne za emocje przypominają iskrzące się punkciki, co oznacza, że taki zakochany mózg mocno się iskrzył. Po 2 latach badanie powtórzono. Okazało się, że miłosna gorączka opadła, bo aktywność tych ośrodków wyraźnie zmalała. Dlaczego? Jak już wspomniałam, miłość przypomina swoistego rodzaju uzależnienie, a z każdym uzależnieniem związany jest proces tolerancji. Musimy sobie uświadomić ten mechanizm. Podczas długotrwałego zażywania narkotyków z biegiem czasu dla uzyskania tego samego efektu (tzn. odczucia euforii i przyjemności) musimy organizmowi dostarczać coraz więcej i więcej tej substancji narkotycznej, a to po to, aby stężenie dopaminy w mózgu było wciąż na wysokim poziomie. Podobnie jest w miłości. Na początku zakochania to fenyloetyloamina i dopami-na powodują w naszym organizmie uczucie ogromnej przyjemności, euforii i ogólnego szczęścia. Jednak ilość tych neuroprzekaźników nie utrzymuje się na stałym poziomie, rozwija się tolerancja i w miarę upływu czasu poziom wytwarzanej przez organizm fenyloetylaminy zaczyna się powoli, ale skutecznie obniżać (jej wytracanie trwa właśnie około 2 lat). Skutkuje to zmniejszeniem zainteresowania daną osobą. Nagle zaczynamy dostrzegać jej wady. A ponieważ w odróżnieniu od nałogu narkotykowego nie możemy zwiększyć stężenia substancji mózgowych odpowiedzialnych za zakochanie (nie ma takiego odpowiednika - narkotyku) uczucie powszednieje, a miłość wygasa. W tym miejscu znów przytoczę analogię miłości do uzależnienia lekowego. Kiedy spada poziom fenyloetyloaminy u osoby wcześniej zakochanej "na zabój", pojawić się może tak silne pragnienie uczucia euforii, które towarzyszyło początkowej fazie zakochania, że nie jest ona już w stanie wytworzyć stałej więzi uczuciowej z jedną osobą. I gdy poziom fenyloetyloaminy drastycznie się obniża, osoba taka odchodzi, aby poszukać sobie kogoś innego, kto spowoduje na powrót wzrost stężenia fenyletyloaminy. Mechanizm identyczny jak w przypadku uzależnień lekowych. Między innymi dlatego wiele związków (nawet dobrze rokujących na początku) po około 2 latach się rozpada.

Chemia mózgu, czyli stan zakochania

- Czyli jednak miłość to czysta chemia

- Optymistyczne jest to, że choć człowiek nie należy do grupy zdeklarowanych monogamistów, to nawet jeśli spada poziom fenyloetylaminy, większość par się nie rozstaje. Dlaczego? Gdy poziom fenyloetyloaminy w organizmie spadnie do bardzo niskiego, nasz organizm wytwarza endorfinę, substancję wydzielaną tylko w obecności partnera, która daje poczucie bezpieczeństwa i bliskości. Stabilizację związku zapewniają także inne substancje, wazopresyna i oksytocyna. Oksytocyna wpływa na trwałość związku, powoduje, że kobieta staje się opiekuńcza wobec potomstwa i okazuje czułość swemu partnerowi. Z kolei pod wpływem wazopresyny zostaje nawiązana silna więź między partnerami, partner staje się opiekuńczy wobec przyszłego potomstwa, a agresywny wobec innych samców. Trwałość związku to jednak nie tylko chemia. Człowiek potrzebuje również akceptacji, poczucia bezpieczeństwa i zrozumienia, czego żadne chemiczne substancje nie są w stanie zapewnić.