Mała wycieczka przez Czarne Kujawy. Na szlaku pola i dwory

Zapraszam zatem na wycieczkę po zachodnich rubieżach Kujaw, których historyczną stolicą jest Inowrocław (w odróżnieniu od wschodnich Kujaw ze stolicą we Włocławku). Ta część regionu nazywana jest Kujawami Czarnymi, a to ze względu na kolor i bardzo dobrą jakość gleby, która ma pochodzenie bagienne.

To przecież północno - wschodni fragment Pojezierza Gnieźnieńskiego, które ukształtowane zostało u schyłku ostatniego zlodowacenia bałtyckiego (ok. 12 tys. lat temu). W opisywanej części Czarnych Kujaw próżno szukać choćby małego jeziora, ale to niewątpliwie tereny pojeziorne, dziś poszatkowane kanałami melioracyjnymi.

Dobiesławice

Zajrzyjmy najpierw do wsi Dobiesławice w gminie Rojewo - skromnej, biednej sądząc po współczesnych zabudowaniach, a jednak mogącej się pochwalić ciekawą przeszłością. Osada znana jest od połowy XVI stulecia, choć wtedy pod nazwą Dobysławycze. Należała do szlacheckiej rodziny Kaczkowskich, a na przestrzeni kolejnych stuleci do kilku innych rodów.

Nieco na uboczu lokalnej drogi asfaltowej widnieją ruiny dworu z trzeciej ćwierci XIX wieku. Dziś tylko kolumny wspierające portyk budowli świadczą o dawnej świetności, bo reszta to doprawdy smutny widok. Dwór miał charakter eklektyczny, a sam portyk nawiązywał do klasycyzmu. Zachowały się także zabudowania gospodarcze z drugiej połowy XIX wieku, w tym rządcówka, owczarnia, obora i spichlerz. Dwór otacza 6-hektarowy zdziczały park krajobrazowy. Po wojnie użytkownikiem majątku była Spółdzielnia Kółek Rolniczych Wierzchosławice, zaś po roku 1990 osoba prywatna.

W podobnym stanie jest więcej dworów w tych okolicach (jak choćby w Gnojnie). Kolejne opisane będą wszak w znacznie lepszym.

Wierzchosławice

Na naszej trasie warto odwiedzić Wierzchosławice w gminie Gniewkowo. Ta spora miejscowość słynie z tego, że od roku 1980 swą siedzibę ma tu producent koncentratów spożywczych, przypraw, a także suszu cykorii korzeniowej, czyli "Cykoria" SA.
Jednak prawdziwa ozdobą Wierzchosławic jest dawny pałac Strubnerów, który wzniesiono w latach 1920- 25. Wcześniej stał tu drewniany dwór.

Wieś jest znana od XVI wieku, gdy należała do pani Sobiesierskiej. Stubnerowie weszli w jej posiadanie pod koniec XIX stulecia i gospodarzyli tu do II wojny światowej. Po jej zakończeniu pałac przypadł Stacji Hodowli Roślin. Teraz znów jest własnością prywatną. W ostatnich latach przeszedł kompleksowy remont. Budynek znajduje się w niewielkim, założonym w latach 20. minionego stulecia parku.

Orłowo

Ciekawą historią, bo sięgającą roku 1227, może się pochwalić Orłowo w gminie Inowrocław. Z tego roku pochodzi najstarsza wzmianka, a konkretnie dwa dokumenty biskupa kujawskiego Michała wymieniające "in Horlow". W następnym roku książę Konrad Mazowiecki nadał miejscowość Krzyżakom. Była jedną z trzech siedzib rycerzy teutońskich na Kujawach (obok zamku w Małej Nieszawce i Murzynnie). Powstał tu krzyżacki dwór obronny wraz z folwarkiem i młynem. W roku 1251 Orłowo otrzymało rangę komturstwa. Dokument z roku 1257 wymienia pierwszego komtura - Ludolfa. Orłowo wróciło w granice Polski w roku 1422.

Po dworze krzyżackim nie ma już nawet śladu. We wsi od roku 1858 wznosi się kościół parafialny pw. św. Elżbiety. Zachował się zespół dworski i sam dwór z roku 1872. Tutejszy park założono w drugiej połowie XIX wieku.