Dziedziczenie według kodeksu lub zgodnie z testamentem - co warto wiedzieć

Czy warto sporządzić testament i jak to zrobić, by był ważny?
- Testament umożliwia rozporządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci - wyjaśnia Agnieszka Tobolewska, radca prawny z Bydgoszczy. - To dokument, który zawiera ostatnią wolę testatora, czyli osoby sporządzającej testament.

Wola testatora czy kodeks

Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed ustawowym, czyli tym, które regulują przepisy Kodeksu cywilnego. To daje swobodę rozporządzania majątkiem według własnej woli.
- W szczególności sporządzenie testamentu wydaje się ważne w związkach nieformalnych, bo osoby żyjące w takim związku nie dziedziczą po sobie z powodu braku unormowań w przepisach prawa - podkreśla radca prawny.

Testament daje także możliwość wydziedziczenia, czyli pozbawienia spadkobiercy ustawowego prawa do zachowku. Przepisy określają sytuacje, w których są do tego podstawy. - Należy jednak pamiętać, że zstępni osoby wydziedziczonej mają prawo do zachowku, jeśli nie zostali objęci wydziedziczeniem, bądź wydziedziczenie było nieskuteczne - zwraca uwagę Agnieszka Tobolewska.

Żeby sporządzony testament był ważny musi spełniać kilka warunków.
Najpowszechniejsze formy to testament własnoręczny i testament notarialny. - Najbezpieczniejszą formą jest testament notarialny sporządzony przez notariusza w kancelarii notarialnej - podkreśla radca prawny. - To daje pewność, że akt notarialny zostanie przygotowany zgodnie z przepisami i będzie ważny w myśl obowiązującego prawa oraz że będzie przechowany w bezpiecznym miejscu - w Notarialnym Rejestrze Testamentów. To chroni dokument przed ewentualnym zgubieniem, zniszczeniem, utratą czy ukryciem. Przed sądem znacznie trudniej podważyć testament sporządzony przez notariusza.

Testament można też napisać własnoręcznie, w domu, ale trzeba wtedy pamiętać o kilku istotnych kwestiach. Agnieszka Tobolewska punktuje: każdy może sporządzić testament tylko samodzielnie, jeśli wspólnie napiszą go małżonkowie jest nieważny.
Po drugie - dla swojej ważności oświadczenie woli musi być sporządzone w całości pismem ręcznym. Podpis powinien znaleźć się bezpośrednio pod zakończonym testamentem i dla uniknięcia problemów interpretacyjnych powinien zawierać imię i nazwisko. Brak złożenia własnoręcznego podpisu spadkodawcy pod testamentem skutkuje jego nieważnością w całości. Musi też być opatrzony datą.

Zapis windykacyjny - co to jest

Własnoręcznie sporządzony testament nie pozwala na ustanowienie zapisu windykacyjnego.
- Zapis windykacyjny to instytucja, która umożliwia spadkodawcy wskazanie, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku - mówi radca Tobolewska. - W testamencie sporządzonym u notariusza spadkodawca może przeznaczyć konkretne składniki majątku określonym osobom, np. mieszkanie dla córki, samochód dla brata. Założeniem instytucji zapisu windykacyjnego jest uproszczenie i skrócenie postępowania spadkowego. Jednak należy pamiętać, że skorzystanie z zapisu windykacyjnego jest możliwe tylko i włącznie przy sporządzaniu testamentu notarialnego.

Zapis na wypadek śmierci

Ze spadku można wyłączyć oszczędności zgromadzone na rachunkach oszczędnościowych. Trzeba wówczas zrobić zapis na wypadek śmierci. Te sprawy reguluje Prawo bankowe.

Gdy za życia upoważnimy kogoś do naszego konta w banku, po naszej śmierci traci ono ważność. Jeśli jednak chcemy, by zgromadzone oszczędności przypadły konkretnej osobie, możemy zrobić tzw. zapis na wypadek śmierci. Polecamy bankowi, by po śmierci właściciela rachunku oszczędności wypłacił wskazanej osobie. Możemy to zrobić tylko w odniesieniu do rachunku indywidualnego, a nie wspólnego.

Grono osób, które możemy w ten sposób obdarować jest ograniczone: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki), rodzeństwo.

Łączna kwota zapisu nie może przekraczać równowartości 20-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez nagród z zysku za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
Dyspozycję w każdej chwili można zmienić lub odwołać. Kwota zapisu nie wchodzi w skład spadku.

Bezpłatna pomoc prawna

Przedstawione wyżej informacje zaledwie sygnalizują najważniejsze sprawy dotyczące testamentu, dziedziczenia. Szczegóły powinniśmy omówić z prawnikami. Od kilku lat działają punkty nieodpłatnej pomocy prawnej. Ich organizatorem są starostwa powiatowe, ale punkty działają w wielu gminach. Informacje o dyżurach i warunkach działania w czasie pandemii otrzymamy w starostwie powiatowym i gminie.