- Greków i arabskich kupców, którzy zapuszczali się w te tereny, raczej te wykwity lokalnej cywilizacji nie porażały.

- Greków i arabskich kupców, którzy zapuszczali się w te tereny, raczej te wykwity lokalnej cywilizacji nie porażały.

- Z punktu widzenia cywilizacji Morza Śródziemnego można było to w ten sposób interpretować, choć trzeba pamiętać, że równie "barbarzyńskie" były wówczas tereny zasiedlane przez Germanów. Niemiecki historyk Gustav Kossina, którego poglądy zaciążyły na XIX-wiecznej nauce, widział tereny dzisiejszej Polski jako obszar zdominowany przez Germanów. Za germański uważał również gród w Biskupinie. Do dziś zresztą spór o Biskupin trwa.

- Skąd się wzięli Słowianie na tych terenach?

Tak wyglądali wojowie pierwszych Piastów

- Rozprzestrzenienie się Słowian to niezwykły fenomen. Lud ten uchodził za mniej cywilizowany, za to spokojny, stroniący od wojen i nieźle rozwinięty rolniczo. W jaki sposób ci ludzie zamieszkujący pierwotnie południowo-wschodnią Ukrainę trafili nad Wisłę? Istnieje teoria twierdząca - w dużym uproszczeniu rzecz ujmując - że doszło do połączenia elementu słowiańskiego z koczowniczymi i wojowniczymi Awarami i Hunami. Nie ma wątpliwości, że Słowianie najpierw zasiedlili południowe tereny obecnej Polski, by później przemieścić się w kierunku Wielkopolski, Kujaw i Pomorza.
- Z podręczników, z których moje pokolenie uczyło się w liceum, można było wywnioskować, że przed Słowianami nad Wisłą istniało coś w rodzaju astronomicznej czarnej dziury. A później mieliśmy od razu "odwiecznie polskie ziemie". Czy przed Słowianami Kujawy, Wielkopolskę i Mazowsze zamieszkiwały tylko dinozaury?
- Rzeczywiście, to typowy przykład uwikłania nauki w politykę. Mitu "odwiecznie polskich ziem" obronić nie sposób. Zanim nastali na tych ziemiach Słowianie, a także już w czasie ich obecności, mieliśmy na ziemiach dzisiejszej Polski do czynienia z ogromną mieszanką kulturową. Wanadowie, Goci, Celtowie, ale i Bałtowie - wszyscy oni byli w swoim czasie gospodarzami na tych ziemiach. Mieszko, a zwłaszcza jego potomkowie, mają zresztą wydatny udział w wyniszczeniu lokalnych plemion, przede wszystkim Prusów, których zwłaszcza w XII i XIII wieku gnębiono najazdami łupieżczymi (odwzajemnianymi zresztą). Badam właśnie w Świeciu nad Drwęcą (stanowisko Grążawy) pozostałości grodu wykorzystywanego do wypraw na Prusów.

- Jak zrodził się pomysł na państwo nad Wisłą?

- Nie byłoby państwa Mieszka, gdyby nie splot różnych okoliczności zewnętrznych. Najazdy Hunów, Wizygotów i innych ludów z Północy, a z drugiej strony powstanie państwa kościelnego spowodowało, że pojawiły się warunki do powstawania nowych państw o charakterze feudalnym. Państwo Mieszka było jednym z wielu, które w tym czasie się rodziły. To właśnie w tym okresie na północy powstają państwa skandynawskie. Warto pamiętać, że siostra Bolesława Chrobrego została żoną Swena Widłobrodego, a z tego związku urodził się wybitny król duński Kanut Wielki.

- Czyli nawet, gdyby Mieszko w młodości skręcił sobie kark spadając z konia, powstanie dużego państwa między Krakowem a Gdańskiem było nieuchronne?

- Raczej tak, choć oczywiście od charyzmy poszczególnych przywódców zależało wiele. Gdyby nie Mieszko zapewne silna postać pojawiłaby się nie wśród Polan, ale...

- ...na przykład Pyrzyczan?

- Na przykład. Ale równie dobrze inicjatywę wykazać mogli nasi sąsiedzi. Gdyby tak się stało, niewykluczone, że mówilibyśmy dziś po czesku lub węgiersku. Powstanie państwa Mieszka jest w ogóle interesującym wydarzeniem. Jego początek obejmuje obszar mniejszy od Wielkopolski. Jądrem tego państwa był przypuszczalnie Giecz, z którego wywodzi się zapewne ród Piastowiczów. Znajdująca się tam góra Lecha stanowiła centrum lokalnego kultu pogańskiego i jak wiele innych została później zaadoptowana na potrzeby kultu chrześcijańskiego.

- Słowiańska drużyna pod przywództwem Mieszka okazała się wyjątkowo sprawna militarnie.

- Nie tylko słowiańska. Szacuje się, że około 20 procent wojów stanowili ludzie z innych części Europy, głównie wikingowie. Ci ostatni współtworzyli więc państwo polskie, choć w jeszcze większym stopniu - ruskie.

- Co łączy współczesną Polskę z pomysłem Mieszka?

- Wyobrażenie o świecie ludzi z dworu Mieszka było dość mizerne. Niemal wszyscy jego członkowie, w tym pewnie i Mieszko, byli niepiśmienni. Mieszko otoczony był pięcioma żonami, które odprawił dopiero wskutek żądań Dobrawy wnoszącej w jego życie obyczaje chrześcijańskie. Kulturę tego nowego tworu państwowego w dużej mierze czynili ludzie tworzący struktury kościelne.

- Misja była karkołomna. Jeden z pierwszych "newsów", który powędrował w świat z państwa Polan dotyczył męczeństwa 5 mnichów z Międzyrzecza, którzy zostali zamordowani przez rabusiów.

- Jeszcze głośniejszym echem rozeszła się historia św. Wojciecha, która miała dla rodzącego się państwa ogromne znaczenie - Polacy dorobili się świętego, co było ambicją każdego młodego państwa.

- Czy współcześni Polacy znaleźliby wspólny język ze swoimi protoplastami?

- O porozumienie byłoby raczej trudno. A to głównie z powodu zlaicyzowania dzisiejszych czasów. Ludzie Mieszka poruszali się w przestrzeni sakralnej. Każdy znak - szum drzew, strumień, burza, były znakiem od Boga - zarówno tego nowego, jak i starych bóstw pogańskich, które długo jeszcze po wprowadzeniu chrześcijaństwa przypominały o sobie.