Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Bydgoszcz jako pierwsze miasto odsłoniła pomnik Sienkiewicza

Małgorzata Wąsacz
Rok 1934. Przy pomniku autora "Krzyżaków" sfotografowali się: Maksymilian Kasprzak (po lewej) i Tadeusz Poryszewski.
Rok 1934. Przy pomniku autora "Krzyżaków" sfotografowali się: Maksymilian Kasprzak (po lewej) i Tadeusz Poryszewski. ze zbiorów Maksymiliana Kasprzaka
- Kto mógł przypuszczać, że ta uroczystość zgromadzi m.in. głowę państwa - tak 31 lipca 1927 roku mówił ks. prof. Michał Kozal.

Pomnik Henryka Sienkiewicza w parku Jana Kochanowskiego był pierwszym w Polsce monumentem ku czci pisarza. Inicjatorem jego budowy był dr Witold Bełza, pierwszy polski dyrektor bydgoskiej książnicy. W tym celu utworzono najpierw Koło Obywatelskie Budowy Pomnika Henryka Sienkiewicza. Potem przekształcono je w Komitet Budowy Pomnika Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy.

Przeczytaj również: Kogo upamiętnia "złamana róża" w parku Jana Kochanowskiego?

Transmisja w radiu

O projekt monumentu zwrócono się do znakomitego rzeźbiarza, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Konstantego Laszczki. Równocześnie wytrwale gromadzono środki konieczne do budowy, m.in. organizując zbiórki, koncerty i odczyty. Inicjatywa spotkała się ze spontanicznym przyjęciem społecznym.

Pomnik stanął w parku Kochanowskiego, w narożniku ulic 20 Stycznia i Słowackiego. Posąg z brązu spoczywał na cokole z czerwonego piaskowca, a po obu stronach znajdowały się orły z brązu oparte na niższych cokołach z tablicami pamiątkowymi.

Monument odsłonięto 31 lipca 1927 roku w obecności prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego przy udziale licznych delegacji z kraju i z zagranicy. To podniosłe wydarzenie, utrwalone przez kronikę filmową, transmitowało Polskie Radio.

"Rozważmy zasługi Sienkiewicza dla narodu"

- Uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w kościele farnym. Kazanie wygłosił ksiądz profesor Michał Kozal, późniejszy biskup i błogosławiony kościoła katolickiego, patron diecezji bydgoskiej. W "Gazecie bydgoskiej" numer 175, która ukazała się w środę, 3 sierpnia 1927 roku, odnalazłam treść kazania księdza Kozala, które wygłosił podczas tej uroczystości - mówi Teresa Kubska, z domu Koźlinka, przyjaciółka "Albumu bydgoskiego".

Swoje kazanie ks. prof. Michał Kozal rozpoczął tymi słowami (pisownia oryginalna za "Gazetą Bydgoską"): "Przedziwne są rządy Opatrzności Bożej. Słusznie powiedział mędrzec pański. Myśli Boże to nie myśli ludzkie. Bo po ludzku sądząc któż mógł jeszcze kilkanaście lat wstecz przypuszczać, że zniemczona Bydgoszcz, osławione siedlisko i ośrodek ducha germanizacyjnego, stanie się znowu polskiem miastem i przeżywać będzie dzisiejsze chwile radości; że Bydgoszcz pierwsza z miast całej Polski odsłoni pomnik Mistrza, co czasu niewoli krzepił zbolałe serca; że na tej podniosłej uroczystości zgromadzi w murach swoich głowę Państwa, przedstawicieli rządu i obywateli ze wszystkich stron Ojczyzny."

Dalej ks. prof. mówił: "Czego jednak rozum ludzki nie przewidywał, stało się faktem rzeczywistym. I oto starożytna Fara bydgoska cieszy się razem z nami, że w odnowionej, jakby odświętnej, a przecudownej szacie stała się miejscem nabożeństwa ku uczczeniu radosnej chwili, zaś dzwony katedry kamienieckiej, te same, co w "Trylogji" dzwoniły na pogrzeb Wołodyjowskiego, obecnie wydane przez bolszewików, zrządzeniem Bożem wiszem w warowanej wieży Fary naszej roznoszą we falach powietrza tę radość szeroko po kraju i wzywają zarazem do trwałej wdzięczności względem Mistrza. Wsłuchajmy się w głos tych dzwonów i aby spotęgować w sercach naszych dzisiejsze uczucia czci i uwielbienia i nadać im trwałej mocy, rozważmy pokrótce niespożyte zasługi Sienkiewicza dla narodu w czasie niewoli, uprzytomnijmy sobie na podstawie własnych słów jego, jak potrafił rozbudzać ideały narodowe i religijne, jak umiał te ideały ze sobą zespalać i na nich opierać tężyznę polskiego charakteru (...)".

Już bez dwóch orłów

Niestety, jeszcze we wrześniu 1939 roku pomnik Sienkiewicza i dwa kamienne orły stojące obok niego, zostały zniszczone przez hitlerowców podobnie jak wiele innych bydgoskich pamiątek polskości. Po wojnie powstał nowy Komitet Budowy Pomnika. Zbiórkę funduszy rozpoczęto w 1946 roku.

Nowy pomnik, w zmienionej postaci, wykonano z granitu. Zlokalizowano go na miejscu zniszczonego. Jego autorem był Stanisław Horno-Popławski, artysta-rzeźbiarz z Gdańska. Przy monumencie zabrakło m.in. dwóch orłów.

Pomnik odsłonięto 18 maja 1968 roku.

Czytaj e-wydanie »

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na pomorska.pl Gazeta Pomorska