Jan Kasprowicz

Pochodził z Szymborza, podinowrocławskiej wsi, która dziś jest jedną z jego dzielnic. Urodził się 12 grudnia 1860 roku jako jedno z kilkanaściorga dzieci w chłopskiej rodzinie. Jego ojciec był niepiśmienny, czytać i pisać umiała za to matka i to ona była jego pierwszą nauczycielką. Mimo biedy rodzina troszczyła się o wykształcenie pierworodnego syna. Przyczynił się do tego również nauczyciel z Szymborza, Andrzej Dybalski, przekazując mu nie tylko wiedzę, ale i rozbudzając w nim poczucie polskości, miłość do zniewolonej ojczyny. Kasprowicz odwdzięczył się, dedykując jego córce pierwszą swoją próbę literacką - utwór "Bądź Polką".

Szukamy sobowtórów znanych postaci z Kujawsko-Pomorskiego
Jesteś podobny do słynnej osoby z regionu?
Zgłoś się i wygraj 5000 zł >>

Kasprowicz drogo płacił jednak za swą polskość, zarówno w gimnazjum, jak i czasach studenckich; był to czas nasilonej germanizacji w szkołach. Naukę podjął w niemieckim gimnazjum w Inowrocławiu, ale konflikt z nauczycielami spowodowała kilkuletnią tułaczkę po innych szkołach, gdzie również swą postawą zrażał nauczycieli; uczył się w gimnazjach w Poznaniu, Opolu i Raciborzu, ostatecznie maturę zdobył w gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu w 1884 roku, czyli dopiero jako 24-letni młodzieniec. Często spotykał się też z upokarzaniem z uwagi na swe chłopskie pochodzenie i biedę. Po maturze rozpoczął działalność publicystyczną, wykazywał się zdecydowanymi społecznymi poglądami. Był korespondentem warszawskiego "Przeglądu Tygodniowego" i lwowskiego "Przeglądu Społecznego". Publikował też wiersze. Rozpoczął studia w Lipsku, ale szybko przeniósł się, z powodu biedy, do Wrocławia. Tu jednak, za działalność socjalistyczną, został aresztowany przez policję pruską. Kilka miesięcy spędził w więzieniu.

Po tym incydencie przeprowadził się do Lwowa. Zaczął współpracę z "Kurierem Lwowskim", z czasem przeniósł się do "Słowa Polskiego". Ewoluowały jego poglądy społeczne, coraz mniej odpowiadał mu socjalizm i aktywizm społeczny, włączył się więc w nurt młodopolski. Odbiło się to też na jego twórczości, w której coraz mocniej tematyka ta wypychana była przez mistycyzm, metafizykę i religijne odwołania. Dawne idee zastąpiło też przekonanie o konieczności cierpienia, fatalności ludzkiego losu, ciągłych zmaganiach dobra ze złem, miłości zmysłowej i grzesznej z czystą i niosącą zbawienie.

Na tę przemianę wpływ miały niewątpliwie dramatyczne doświadczenia osobiste. Jego pierwsza żona, Teodozja, poślubiona jeszcze w 1886 roku, popełniła samobójstwo po rozwodzie z Kasprowiczem. Druga, Jadwiga, odeszła od niego w kilka lat po ślubie, pozostawiając przy ojcu córki.

Załamanie wszelkich ideałów i zwątpienie prowadziło go kolejnych skrajnych emocji, najpierw do bluźnierstwa potem do rozpaczy. Kolejne zmiany komunikował w swej twórczości. Fascynował czytelników i krytyków oryginalnością stylu i niezależnością twórczą, był prekursorem nowoczesnego wiersza wolnego. Zachwycał się też przyrodą, urodą rodzinnych Kujaw (na które wrócił zresztą dopiero po wielu latach), Tatr, ujawnił swą fascynację Dalekim Wschodem i mitologią grecką.

W 1904 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Lwowskim, w pięć lat później objął na nim katedrę literatury porównawczej, która została utworzona specjalnie z myślą o nim. W roku akademickim 1921/1922 był rektorem tego uniwersytetu.

Spokój, harmonia i miłość powróciły do jego życia wraz z ożenkiem z Marią Bunin, Marusią, córką carskiego generała. Była ona dużo młodsza od Kasprowicza, miała zaledwie 19 lat, podczas gdy on jest już 55-letnim mężczyzną.

W 1921 roku Jan Kasprowicz został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Był to czas, w którym coraz silniejsza jest jego fascynacja Tatrami, wkrótce przeniósł się do willi Harenda w Zakopanem. Umarł w trzy lata później, 1 sierpnia 1926 roku. Staraniem wdowy po nim, Marii Kasprowicz, Kornela Makuszyńskiego i Leopolda Staffa, tuż obok willi powstało granitowe mauzoleum, do którego w 1933 roku przeniesiono prochy poety. Willa została z czasem przekształcona w muzeum.