Zapisane w pamięci. Aleje czereśniowe na ziemi mogileńskiej

Zwyczaj zakładania alei drzew przy drogach został zapoczątkowany w XVIII w. przez królów pruskich. W 1841r. z polecenia Fryderyka Wilhelma IV ukazał się dekret o alejach, w którym zalecano ochronę istniejących oraz sadzenie nowych drzew. Za niszczenie drzew rosnących wzdłuż dróg groziły wysokie kary.

Aleje dostarczały owoców, drewna, pełniły funkcje ochronne przed czynnikami atmosferycznymi, wskazywały drogę zimą, urozmaicały krajobraz. Sadzono głównie gatunki użyteczne dla człowieka: czereśnie, jabłonie, grusze, śliwy, wierzby oraz lipy. Część powstających nasadzeń alejowych miało charakter reprezentacyjny. W takim celu obsadzano dorodnymi dębami, lipami czy kasztanowcami drogi dojazdowe do dworów i pałaców.

Przeczytaj także: Szlak pielgrzymów oznaczony muszlą wiedzie przez Trzemeszno
Na terenie powiatu mogileńskiego, do czasu odzyskania niepodległości powstało sporo alei czereśniowych, lipowych, uzupełnianych nasadzeniami w okresie międzywojennym. W pamięci starszych mieszkańców ziemi mogileńskiej zachowała się wiedza o alejach czereśniowych między innymi przy drodze od Szczepanowa do Żnina.

- Pozostały jeszcze do dziś pojedyncze drzewa, jako pomniki pięknej niegdyś czereśniowej alei od Wszednia przez Mierucin do Krzekotowa, a nawet do Radłowa - mówi Elżbieta Flenc z Krzekotowa.
- Jeszcze do lat 60. XX w. wzdłuż drogi Kuśnierz- Jeziora Wielkie była aleja czereśniowa. Rosły czereśnie przy drodze, od skrzyżowania w Jeziorach Wielkich do Jezior Małych, a ich ślady są jeszcze widoczne- mówi Zygfryd Kubata z Kożuszkowa. Przez wielu wspominana jest droga z czereśniami ze Szczepanowa do Żnina i z Niestronna do Mogilna przez Wieniec, przy której jeszcze do lat 70. rosła aleja czereśniowa. Starsi mieszkańcy wspominają szpalery czereśniowe przy drogach Wylatowo - Targowica - Trzemżal i Kruchowo - Ławki.

Dysponentami alei czereśniowych przy drogach były starostwa powiatowe, gminy, powiatowe zarządy dróg. To one przeprowadzały przetargi na dzierżawę poszczególnych odcinków lub całych alei. Dzierżawca, organizował pielęgnację, zbiór owoców i był zobowiązany zapewnić "stróżowanie". Na ogół na początku alei ustawiano namiot lub niewielki barak na cały okres dojrzewania i zbiorów, dla dozorców. Do nich należało odstraszanie ptaków, co czynili uderzając kijem w pokrywy, przy pomocy wielkanocnej terkotki, lub strzelając z korkowca, z puszek z karbidem, kalichlorkiem. Patrolowali na rowerach całą trasę drogi z czereśniami, bo przychodzących na "harendę" wyrostków było wielu. Organizowali pracę zbieraczy czereśni, których najmowali z najbliższych wsi.

Prowadzenie alei czereśniowych wzdłuż dróg kontynuowane było w powiecie mogileńskim do lat 60. XX w. Aleje drzew czereśniowych i innych postrzegano, jako element tradycji, przyjazny dla otoczenia, wartościowy fragment krajobrazu. Przez wiele lat drzewa hojnie wynagradzały ciężką pracę na roli, dając cień i pożywienie.

Niestety, wraz z rozwojem infrastruktury drogowej sadzone niegdyś w koronie drogi drzewa czereśniowe, lipowe zaczęły stanowić zagrożenie dla kierowców i podczas modernizacji dróg pod koniec lat 60. drzewa te wycinano i zastępowano szybko rosnącymi gatunkami topoli, sadzonymi na polu w pewnej odległości od jezdni. Nie przypuszczano wówczas, jakie kłopoty zarówno dla rolników i kierowców spowodują te nasadzenia.

Obecnie coraz częściej dawne aleje topoli są wycinane, a w ich miejscu pojawiają się sadzonki klonów, lip czy jarzębin.