Rolnik ma pamiętać, że zwierzę też czuje. I nie jest przedmiotem produkcji

- W Unii Europejskiej coraz wyżej podnoszą nam poprzeczkę - mówi rolnik z powiatu radziejowskiego. - Chyba chodzi o to, żeby znaleźć pretekst i zmniejszyć nam dopłaty. Najbardziej boję się kontroli z Inspekcji Weterynaryjnej dotyczącej rejestracji zwierząt, dobrostanu.

Chodzi o wymogi wzajemnej zgodności (ang. Cross compliance).

Inspekcja Weterynaryjna przypomina, że kontrole tych wymogów wymuszone zostały reformą Wspólnej Polityki Rolnej, która zasadniczo zmieniła sposób wsparcia rolnictwa w Unii Europejskiej.

Wprowadzono tzw. Płatność Jednolitą, która zastąpiła większość dotychczasowych płatności bezpośrednich, specyficznych dla poszczególnych rodzajów produkcji rolnej.

Otrzymanie tej płatności zostało uzależnione od spełnienia przez rolników szeregu wymagań dotyczących:
- utrzymania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa w Dobrej Kulturze Rolnej zgodnej z ochroną środowiska określonych w załączniku III do rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009,
- podstawowych wymogów z zakresu zarządzania określonych w załączniku II do rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009.

Powyższe wymogi składają się na jeden mechanizm noszący wspólną nazwę: zasada wzajemnej zgodności. To powiązanie wysokości uzyskiwanych płatności ze spełnianiem przez nich określonych wymogów.

Historia kontroli CC
Kontrole wymogów wzajemnej zgodności prowadzone są w Polsce przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Inspekcję Weterynaryjną.

Kompetencje Inspekcji Weterynaryjnej początkowo obejmowały swym zakresem wyłącznie zagadnienia związane z identyfikacją i rejestracją zwierząt (obszar A). W roku 2011 w zakres kontroli wymogów wzajemnej zgodności włączony został obszar B, który dotyczy zdrowia zwierząt, bezpieczeństwa pasz i żywności oraz produktów pochodzenia zwierzęcego (zdrowie publiczne).

Od 1 stycznia 2013 r. na kontrole wymogów wzajemnej zgodności wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną składają się:
- Obszar A, który obejmuje: identyfikację i rejestrację zwierząt.
- Obszar B obejmujący: zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt, zgłaszanie chorób,
- Obszar C, obejmujący: dobrostan zwierząt.

Do kontroli wymogów wzajemnej zgodności rolnicy typowani są w drodze losowania przez komputer, na podstawie czynników ustalanych wspólnie przez Głównego Lekarza Weterynarii oraz prezesa ARiMR. W skali kraju kontrolowanych jest 3 proc. rolników w obszarze A oraz po 1 proc. z obszaru B i C.

Obszar A
Wymogi dotyczą rolników utrzymujących bydło, owce, kozy, świnie. Chodzi o weryfikację spełnienia (przez rolnika) obowiązków wynikających z ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt.

Obszar B
Te wymogi dotyczą rolników utrzymujących zwierzęta. Bo to właśnie na nich spoczywa odpowiedzialność za wyprodukowanie i wprowadzenie do obrotu bezpiecznej żywności lub surowca do jej produkcji.

Obszar C
Dobrostan zwierząt to zespół warunków określających potrzeby biologiczne i behawioralne zwierząt, co umożliwia objawianie w pełni ich możliwości genetycznych. W dobrostanie ważne jest też kryterium etyczne, gdzie zwierzę z przedmiotu produkcji staje się podmiotem zdolnym do odczuwania cierpienia.

Na dobrostan zwierząt składają się następujące elementy: właściwe obchodzenie się ze zwierzętami, warunki utrzymania, obsada (na jednostce powierzchni) oraz stopień przystosowania się zwierząt do warunków, w których przebywają.

Wymogi w zakresie dobrostanu zwierząt dotyczą posiadaczy zwierząt gospodarskich takich jak: koniowate, bydło, jeleniowate, świnie, owce, kozy, drób oraz zwierzęta futerkowe.

W przypadku nieprzestrzegania zasady konsekwencją jest zmniejszenie przyznawanych rolnikowi płatności bezpośrednich. Wymiar sankcji uzależniony jest od wielu czynników.

Wiele zależy od tego, czy niezgodność z przepisami wynika z:
- zaniedbania rolnika (nieumyślność),
- winy rolnika (celowość).

Istnieje także tzw. drobna niezgodność - naruszenie, które w zasadzie nie powoduje zagrożenia dla środowiska, zdrowia ludzi czy zwierząt i jest możliwe do szybkiego naprawienia.

Kontrole u nas
Kontrole wymogów wzajemnej zgodności w województwie kujawsko - pomorskim w latach 2009 - 2012 przeprowadzone przez Inspekcję Weterynaryjną:
- W roku 2009 przeprowadzono ją w 2188 wytypowanych gospodarstwach (nieprawidłowości stwierdzono w 46), kontrolowano przestrzeganie wymogów w obszarze A.
- W roku 2010 kontrola IW dotyczyła 1965 gospodarstw (nieprawidłowości stwierdzono w 515). Kontrolowano przestrzeganie wymogów w obszarze A.
- W roku 2011 - 1440 producentów wytypowano do kontroli w obszarze A oraz 435 w obszarze B. Niezgodności stwierdzono w 202 gospodarstwach w obszarze A oraz 37 w obszarze B.
- W 2012 kontrola IW dotyczyła 1315 gospodarstw w obszarze A oraz 437 w obszarze B. Nieprawidłowości wskazano w 144 gospodarstwach w obszarze A oraz w 25 gospodarstwach w obszarze B.
- W roku 2013 do kontroli wytypowano 1190 gospodarstw do kontroli w obszarze A oraz 403 w obszarze B i obszarze C.

Efekty? Zdaniem Inspekcji Weterynaryjnej w ostatnich kilku latach polepszył się znacznie wskaźnik poprawności przestrzegania przepisów ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. A im lepsze są wyniki kontroli, tym mniej będzie ich w kolejnych latach.

- Nie należy się bać tych kontroli - uważa Bogumiła Mikołajczak, wojewódzki lekarz weterynarii w Bydgoszczy. - Przecież korzyści mogą z nich wynieść także rolnicy. Chętnie służymy doradztwem.

- Moje gospodarstwo było już kontrolowane - mówi Krzysztof Skowroński z Grzybna, koło Unisławia. - Rzeczywiście nie ma się czego bać. Wystarczy dobrze pracować i systematycznie uzupełniać dokumenty.