Gdy na Kujawach nadchodził czas Wigilii

Boże Narodzenie, święta najbardziej rodzinne i uroczyste, pełne nadziei i radości. Przynoszą najwspanialsze wspomnienia rodzinnego domu, ciepła i serdeczności. Rozpoczyna je Wigilia, w kulturze ludowej pierwsze i zarazem najważniejsze ze świąt.

Także na Kujawach powaga Bożego Narodzenia wymagała, by wszelkie prace w gospodarstwie, sprzątanie, strojenie domu i otoczenia zakończyć w Wigilię około południa. Zanim to nastąpiło, gospodarz przynosił z lasu choinkę świerkową lub sosnową, do dziś najczęściej spotykaną ozdobę naszych domów w czasie świąt. Ważnym atrybutem wieczerzy wigilijnej było siano pod obrusem i snopek zboża w kącie izby.

30 lat temu spędził Wigilię w Pakistanie

Wigilia na Kujawach jest postną, ale uroczystą wieczerzą kończącą adwent, spożywaną w gronie rodzinnym. Przy stole nakrytym białym obrusem zasiadała parzysta liczba osób, pamiętając o dodatkowym nakryciu dla niezapowiedzianego gościa. Tą wyjątkową uroczystość rozpoczyna dzielenie się opłatkiem jak niegdyś chlebem podczas ostatniej wieczerzy. Na stole powinno znaleźć się 12 potraw, co odpowiada liczbie apostołów, choć bywa mniej, 7 lub 9. W tradycyjnym zestawie potraw znajdują się: zupa z suszonych śliwek z kluskami, zupa grzybowa, barszcz, kapusta z grochem, z grzybami, kluski z makiem, ryby smażone, śledzie, strucel z makiem. Jeszcze i dziś, zwłaszcza na wsi gospodyni odkłada po odrobinie z każdej potrawy, by wraz z różowym opłatkiem zanieść nazajutrz zwierzętom.

Po wieczerzy śpiewano kolędy i słuchano opowieści o niezwykłych wydarzeniach nocy wigilijnej, wspomnienia o nieobecnych członkach rodziny. Dawniej na Kujawach gospodarze rzucali kłosami wyciągniętymi ze snopów o belki sufitu, aby dowiedzieć się, czy przyszłoroczne plony będą obfite. Wychodzili też do sadu, by pogrozić drzewom, które nie owocowały, zapewniając sobie w ten sposób urodzaj w następnym roku.

Wiadomości z Inowrocławia

Każdy z domowników wyciągał spod obrusa źdźbło siana, kto wyciągnął najdłuższe, temu wróżono najdłuższe życie. Dzieci wyciągały spod obrusa drobne monety. Powszechnie wierzono, że jeśli w noc wigilijną świecą gwiazdy, to kury przez najbliższy rok będą się dobrze niosły. Zachmurzone niebo wróżyło, że krowy dadzą dużo mleka.

Po spożyciu potraw był czas na podarunki, które w toku dziejów stały się nieodłączną częścią Wigilii. Prezenty otrzymywały na ogół dzieci. Były to pierniki, jabłka, orzechy i cukierki. Zwyczaj obdarowywania w dzisiejszym znaczeniu jeszcze do I wojny światowej nie był znany.

Podarki w wieczór wigilijny na Kujawach zachodnich, podobnie jak w Wielkopolsce od dawna przynosił gwiazdor. Dzisiaj przybrał on inną postać - przychodzi w stroju biskupa, czyli św. Mikołaja. I przynosi znacznie bogatsze podarki. W innych częściach Polski podarunki pod choinkę przynosi święty Mikołaj.