Nie możesz pracować przez problemy zdrowotne? Sprawdź, czy należy Ci się renta

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

- jest niezdolny do pracy,
- ma wymagany staż, czyli okres składkowy i nieskładkowy,
- niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) i nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do ?pracy zarobkowej z powodu choroby i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Z kolei za częściowo niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.

Jeśli lekarz orzecznik stwierdzi naruszenie sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby przy zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, wówczas orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Renta stała przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za trwałą.

Renta okresowa - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji ZUS.

Zazwyczaj niezdolność do pracy jest orzekana na okres nie dłuższy niż 5 lat. Jeżeli nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, w takim przypadku niezdolność będzie orzeczona na okres dłuższy niż 5 lat.

Prawo do renty przysługuje, gdy ubezpieczony osiągnął wymagany okres składkowy i nieskładkowy, uzależniony od wieku życia, w ?którym wystąpiła niezdolność do ?pracy. I tak:

- 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata - jeżeli niezdolność wystąpiła w wieku powyżej 20 do 22 lat,
- 3 lata - w wieku powyżej 22 do 25 lat,
- 4 lata - w wieku powyżej 25 do 30 lat,
- 5 lat - w wieku powyżej 30 lat (okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy).

Warto wiedzieć, że do dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Jeżeli ubezpieczony ma orzeczoną całkowitą niezdolność do ?pracy, a posiada staż 20-letni kobieta, 25-letni mężczyzna to renta będzie przysługiwała. Nie ma konieczności, aby niezdolność powstała w ciągu ostatnich 18 miesięcy od ustania zatrudnienia.

Wysokość renty ustala się w następujący sposób:

- renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy:

- 24 proc. kwoty bazowej,

- po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

- po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

- renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy - wynosi 75 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.

Do renty rodzinnej mają prawo:

- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione - do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia, jeśli się uczą
- oraz bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16 rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 roku życia.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Prawo do renty rodzinnej mają także wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności. Pod warunkiem jednak, że spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na ?rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku.

Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli:

- w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy,
- albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 roku życia, a jeżeli uczą się - 18 roku życia lub są całkowicie niezdolne do pracy.

Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dzieci.

Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która przed śmiercią męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia powyższych warunków, wymaganych od wdowy, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową.

Wdowa lub wdowiec, którzy nie spełnili tych warunków, aby otrzymać rentę rodzinną i nie posiadają źródeł utrzymania mogą mieć przyznaną rentę na okres 1 roku od śmierci współmałżonka lub przez okres nie dłuższy niż 2 lata, gdy uczestniczyli w szkoleniach w celu uzyskania kwalifikacji, aby podjąć pracę zarobkową.

Świadczenie to wynosi:

- dla jednej osoby uprawnionej - 85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla dwóch osób uprawnionych - 90 proc. świadczenia,
- dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95 proc. świadczenia.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych.

W takim przypadku najczęściej przysługuje renta socjalna. Świadczenie to dostanie osoba, która:

- jest pełnoletnia oraz
- jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18 roku życia albo
- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25 roku życia albo
- w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej

Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy i przewidywanego okresu jej trwania dokonuje lekarz orzecznik ZUS.

Za całkowicie niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Kto nie dostanie

Świadczenie to nie przysługuje jednak osobie, która:

- ma ustalone prawo do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej, renty strukturalnej, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego,
- pobiera świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,
- jest tymczasowo aresztowana albo odbywa karę pozbawienia wolności,
- ma ustalone prawo do renty rodzinnej (części renty) przez ZUS lub przez inny organ emerytalno-rentowy (np. KRUS), w wysokości przekraczającej 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
- jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczających 5 ha przeliczeniowych lub - jako współwłaściciel - ma udział w takiej nieruchomości, który przekracza 5 ha przeliczeniowych.

Ile wynosi?

Renta socjalna przyznawana jest w stałej wysokości, wynoszącej 84 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, tj. 593,28 zł brutto. Renta ta podlega waloryzacji na zasadach i w trybie określonym w przepisach ustawy emerytalnej.

W przypadku, gdy osoba ubiegająca się o rentę socjalną jest jednocześnie uprawniona do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, przysługuje prawo do obydwu tych świadczeń. Tym samym osobie uprawnionej do renty socjalnej zostanie przyznana renta rodzinna, której wysokość nie przekracza 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Łączna wysokość renty rodzinnej i renty socjalnej nie może przekraczać 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, tj. 1412,58 zł.

W przypadku jednak, gdy łączna wysokość tych dwóch świadczeń przekracza 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, obniżeniu podlega wysokość renty socjalnej. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być jednak niższa niż 10 proc. kwoty najniższej renty, tj. 70,62 zł.

Czasami musi być zawieszenie

Prawo do renty socjalnej podlega zawieszeniu w przypadku, gdy osoba uprawniona osiągnęła przychód w łącznej kwocie przekraczającej 30 proc.przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ?kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS dla celów emerytalnych, tj. 959,40 zł.

Prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu w przypadku osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tj. z tytułu:

- pracy wykonywanej w ramach umowy o pracę,
- pracy nakładczej,
- pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia i umowy agencyjnej oraz współpracy przy ?wykonywaniu jednej z tych umów,
- wykonywania pracy w ramach umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu tej umowy,
- wykonywania pracy na podstawie: umowy zlecenia, umowy agencyjnej, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu, umowy o dzieło, jeżeli umowę taką uprawniony do renty socjalnej zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
- prowadzenia pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
- wykonywania pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych.