Wczesne wykrywanie nowotworów. Rozmowa z prof. Wojciechem Zegarskim

Osobą, która najlepiej wytłumaczy i pozwoli zrozumieć działania profilaktyczne jest prof. Wojciech Zegarski pełniący od 2002 roku obowiązki Kierownika Kliniki Chirurgii Onkologicznej CM UMK w bydgoskim Centrum Onkologii. Prof. Zegarski pełni również wiele innych zaszczytnych funkcji m.in. jest przewodniczącym Bydgosko- Toruńskiego oddziału Towarzystwa Chirurgów Polskich, a także jest członkiem Rady Naukowej pism Annales of Surgical Oncology oraz Cancer Surgery. Codziennie spotyka w swojej pracy wiele różnych przypadków nowotworów, poznaje ludzi, którzy walczą z chorobą i pomaga im normalnie żyć.

- Jak wiadomo odmian nowotworów jest wiele. Czy wszystkie można leczyć w bydgoskim centrum onkologii?

- W naszym centrum zajmujemy się leczeniem chirurgicznym praktycznie wszystkich nowotworów poza mózgiem. Najwięcej jednak jest przeprowadzanych operacji jelita grubego i odbytnicy, z tej prostej przyczyny, iż rak jelita grubego jest drugim co do występujących u obu płci nowotworów. Poza tym u kobiet występuje najczęściej rak piersi, natomiast u mężczyzn rak płuc, który z biegiem lat niestety dosięga także coraz więcej kobiet.

- Jaka jest więc przyczyna tego, że rak jelita grubego występuje najczęściej? Co ma wpływ na jego rozwój?

- Przyczyna jest bardzo prosta. Zmienił się całkowicie styl życia ludzi. Kiedyś panowała większa bieda i ludzie jedli więcej produktów pochodzenia roślinnego i mącznych, teraz natomiast spożywają więcej mięs i produktów konserwowych. Konserwanty i tłuszcze z mięs działają nowotworogennie na błonę śluzową jelita i powodują zmiany dysplastyczne a potem nowotworowe. Ilość przepadków nowotworu jelita grubego w całym cywilizowanym świecie systematycznie wzrasta. Co roku notuje się o 2,5 % więcej przypadków. Muszę jednak wspomnieć, że zostały poczynione ogromne postępy w leczeniu raka jelita grubego, mówię o tym najczęściej i najchętniej bo takich operacji przeprowadzamy najwięcej. Kiedyś, jakieś 15-20 lat temu, osoba chora na raka jelita grubego mająca przerzuty do wątroby była skazana na śmierć. Dzisiaj mamy tak ogromne możliwości leczenia uzupełniającego, chirurgicznego wycinania przerzutów z wątroby (teraz można wyciąć nawet 70-80% wątroby, co kiedyś było nie do pomyślenia, wycięte części wątroby po około roku regenerują się i odrastają). Jeśli nawet dojdzie do takiej sytuacji, że na nie wyciętej części wątroby dojdzie do przerzutów, to istnieją bardzo dobrze działające systemy chemoterapii, które powodują unicestwienie zmian nowotworowych. Istnieje jeszcze jedno leczenie wspomagające, które polega na stosowaniu leków, które hamują powstawanie nowych naczyń.

- Poza zmianą stylu życia jakie są inne przyczyny powstawania nowotworów?

- Do najważniejszych przyczyn należy oczywiście palenie tytoniu oraz mała aktywność ruchowa. Przestają działać mechanizmy eliminujące substancje , które są toksyczne dla materiału DNA tzw. wolne rodniki. Ruch fizyczny, witaminy zawarte w warzywach i owocach powodują eliminację tych wolnych rodników.

- Czy rodzaj wykonywanej pracy lub jakieś czynniki zewnętrzne mogą mieć również wpływ na powstawanie nowotworów?

- Tak, te kwestie również są ważne. Tam, gdzie mamy do czynienia ze środkami toksycznymi czy występuje nasilenie czynników zewnętrznych, choroba rozwija się łatwiej. Na przykład u ludzi, którzy dużo przebywali na świeżym powietrzu (m.in. u rolników) często zdarzały się przypadki nowotworów skóry twarzy. Budowlańcy, którzy mieli do czynienia z azbestem chorowali na raka pęcherza. Należy w tym miejscu wspomnieć również o czerniaku. Tam gdzie ludzie dużo się opalają, gdzie promienie słoneczne są bardzo silne np. w Australii, notuje się większe zachorowanie na czerniaka.

- A co z solarium? Czy działa podobnie jak naturalne słońce?

- Oczywiście. Solarium również wytwarza niekorzystne promienie UVB, które maja działanie karcynogenne dla skóry. Osoby, które mają jasną karnację, maja dużo znamion barwnikowych czy miały w rodzinie kogoś chorującego na czerniaka powinny być ostrożniejsze i unikać solarium i silnego słońca.

- Czyli duży wpływ mają również powiązania genetyczne?,/b>
- Tak. Można powiedzieć, że każdy nowotwór jest w jakimś stopniu genetycznie uwarunkowany. Osoby, które miały rodzinie przypadek zachorowania na jakiś nowotwór są bardziej predysponowane do zachorowania. Dlatego kobieta, która miała w rodzinie kogoś chorego na raka piersi powinna dbać o regularne badania USG i mammografię. -Najważniejsze jest aby wykryć nowotwór w jak najwcześniejszym stadium. Czy mógłby Pan w związku z tym powiedzieć jak wyglądają badania profilaktyczne?
- Są dwie grypy badań. Na dzień dzisiejszy obowiązują badania profilaktyczne w różnych narządach i w różnym wieku. W przypadku raka piersi zalecane jest badanie już po 25-tym roku życia i robienie kontrolnego USG mniej więcej raz na dwa, trzy lata, by sprawdzić czy nie wystąpiły jakieś niepokojące zmiany. Natomiast po 40-stym roku życia zalecana jest mammografia co roku. Istnieje także w Polsce program badań profilaktycznych raka jelita grubego dla osób bezobjawowych po 50-tym roku życia. Każdy kto skończył 50 lat może poprosić o zrobienie kolonoskopii czyli wziernikowania całego jelita grubego. Badanie to jest przeprowadzane u nas w Centrum Onkologii. Również każdy mężczyzna po 50-tym roku życia powinien zbadać sobie PSA, marker nowotworowy raka prostaty. - Jakie są wczesne objawy nowotworów? Co może wydać się niepokojące i z czym powinniśmy udać się na szczegółowe badania?
- Ludzie powinni być wyczuleni na wczesne objawy nowotworów. Kobiety oczywiście powinny badać piersi, gdy wyczują jakieś zgrubienie powinny to dokładniej sprawdzić. Nawet osoba, która ma długotrwałą chrypę powinien udać się do lekarza, gdyż może to być objawem raka płuc, podobnie jak uporczywy kaszel trwający dłużej niż dwa tygodnie. Ktoś kto ma krwiomocz powinien udać się do urologa, ktoś kto zauważy krew w stolcu powinien niezwłocznie udać się do chirurga, gdyż to objaw raka jelita grubego. Ludzie nie wiedzą o tym dlatego z moimi asystentami prowadzimy akcję profilaktyczną, gdzie studenci 4 i 5 roku medycyny odwiedzają wiele szkół z wykładem dydaktycznym "Wczesne objawy nowotworów". - Czy uważa pan, że w naszym mieście wystarczającą wagę przywiązuje się do profilaktyki nowotworowej? Czy władze miasta mogłyby coś zrobić w tej kwestii?
-My działaby jako Centrum Onkologii i sami informujemy o badaniach profilaktycznych, podobnie jak NFZ. A miasto mogłoby rzeczywiście zaangażować się w tę sprawę. Władze mogłyby współuczestniczyć w działaniach edukacyjnych. Również gminy i miasta w regionie mogłyby zgłaszać do nas zapotrzebowanie na tego typy działania, jesteśmy otwarci na to aby wysyłać do nich zespół medyczny i przeprowadzić prezentację profilaktyczną. Działania takie doprowadzą do tego, że nowotwory będą szybciej wykrywane. W Polsce co roku notuje się 22 tysiące przypadków nowotworów przewodu pokarmowego, z czego 75% chorych umiera. Dzieje się tak z powodu zbyt późnego wykrycia bądź złego leczenia. Dla porównania dodam, że w Europie zachodniej umiera jedynie 55% chorych. Z tego wynika jasny rachunek, że 20% chorych z tych powodów niepotrzebnie tracimy. Wynika to z niskiej kultury zdrowotnej, z braku informacji, z tego, że pacjenci bagatelizują pierwsze objawy choroby. Nie da się też ukryć, że ważnym powodem tego stanu rzeczy jest często brak możliwości profesjonalnego leczenia w wielu ośrodkach w Polsce. Bydgoszczanie mogą być dumni z poziomu jaki reprezentuje nasze Centrum Onkologii. Mamy świetnie wykwalifikowaną kadrę i dobry sprzęt. Tak naprawdę do skutecznego działania potrzebne są siły, środki i cel, do którego się zmierza. - Dzięki temu, że nasze centrum stoi na tak wysokim poziomie, jest znane w całej Polsce.
-To prawda. Codziennie otrzymuję telefony od ludzi z całej Polski. My prowadzimy skojarzone leczenie nowotworów, gdzie najpierw się myśli z czym mamy do czynienia i dopiero potem się leczy. Leczenie stosujemy w oparciu o standardy. Sieci komputerowe działają u nas szybko i sprawnie, co przyspiesza nasze działania w leczeniu pacjentów.
Wyniki leczenia w naszym ośrodku, które badamy po pięciu latach, są lepsze niż innych. Badamy chorych z lat 2002/2003 i okazuje się, że nasze przeżycia chorych operowanych na raka jelita grubego są bliskie 70-ciu%, czyli takie a nawet trochę lepsze niż dobre wyniki podawane na zachodzie.
-Dziękuję bardzo za rozmowę