Dla kogo trzynasta pensja?

Dodatkowe wynagrodzenie roczne tzw. trzynastka nie ma charakteru powszechnego. Jest to świadczenie ze stosunku pracy, które przysługuje wyłącznie tym grupom zatrudnionych, dla których przewidują to przepisy prawa lub wewnętrzne regulacje zakładowe.

Ustalamy staż

Pracownik nabywa prawo do trzynastki w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Osoba, która nie przepracowała u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do trzynastki w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia pod warunkiem, że okres wynosi przynajmniej sześć miesięcy.

Przy czym staż pracy nie musi być ciągły. Wlicza się do niego wszystkie okresy zatrudnienia bez względu na przerwy. Nie ma przy tym znaczenia wymiar czasu pracy. Sumujemy wyłącznie zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Pomijamy umowy cywilnoprawne np. zlecenia, o dzieło.

Przepisy jednak nie definiują pojęcia “przepracować". Stąd wiele wątpliwości: czy chodzi tu o okres pozostawania w stosunku pracy, czy liczy się samo trwanie zatrudnienia, czy też chodzi o okres faktycznej pracy, tzn. gdy pracownik stawiał się codziennie do pracy, podpisywał listę obecności. W uchwale z 25 lipca 2003 roku Sąd Najwyższy przyjął, że chodzi o czas efektywnie przepracowany, gdy pracownik rzeczywiście wykonywał swoje obowiązki, codziennie stawiał się do pracy i podpisywał listę obecności. Pozbawiono zatem świadczenia osoby, które przebywały na urlopach macierzyńskich oraz na zwolnieniach lekarskich.

Inne zdanie przedstawia Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej. Eksperci uważają, że do stażu uprawniającego do dodatkowego wynagrodzenia rocznego przyjmuje się całe okresy pozostawania w stosunku pracy, w tym także czas przebywania na zasiłku chorobowym lub korzystania z urlopu macierzyńskiego. Pracownik nabędzie dodatkowe wynagrodzenie roczne, jeżeli był zatrudniony co najmniej sześć miesięcy.

Krótsze zatrudnienie

Niektórzy pracownicy nie muszą przepracować minimum sześciu miesięcy, by dostać trzynaste pensje. Otrzymają je niezależnie od tego, ile czasu pracowali w zeszłym roku.

Chodzi między innymi o następujące sytuacje: nawiązanie stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim, powołanie pracownika do czynnej służby wojskowej lub skierowanie do odbycia zastępczej służby wojskowej, rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub na świadczenie rehabilitacyjne.

Kto nie dostanie?

Zatrudniony nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego (choćby przepracował cały rok), jeśli:
- nie usprawiedliwił nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 2 dni,
- stawił się do pracy albo przebywał w pracy w stanie nietrzeźwości,
- wymierzono mu karę dyscyplinarną wydalenia z pracy lub ze służby,
- doszło do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Jak obliczyć?

Trzynastą pensję oblicza się tak jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Wynosi ona 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę, otrzymanego w ubiegłym roku. Bierze się pod uwagę także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz za czas pozostawania bez pracy osoby przywróconej do pracy.

Do podstawy wymiaru trzynastej pensji nie wlicza się:
- nagród uznaniowych,
- wynagrodzenia za dwa dni opieki nad dzieckiem do 14 lat,
- nagród jubileuszowych,
- odpraw emerytalnych lub rentowych,
- zasiłków chorobowych, macierzyńskich, opiekuńczych, świadczenia rehabilitacyjnego,
- wynagrodzenia dla nauczyciela za czas urlopu dla poratowania zdrowia