Czy Kopernik był(a) Polakiem?

Dywagacjom na temat biografii słynnego astronoma nie ma końca. Ostatnio jednak dyskusja rozgorzała na nowo, a to za sprawą unijnego komisarza ds. przemysłu i przedsiębiorczości, Güntera Verheugena, który w trakcie wrześniowej europejskiej konferencji w Lille ogłosił nazwę nowego programu globalnego monitoringu środowiska i bezpieczeństwa (GMES to drugi po "Galileo" olbrzymi projekt w ramach europejskiej polityki kosmicznej).

I nie byłoby w tym nic kontrowersyjnego, gdyby nie to, że prestiżowy program ma nosić nazwę "Kopernikus" (bo tak brzmi nazwisko Mikołaja Kopernika po niemiecku), a Verheugen zasugerował, że słynny astronom był Niemcem.

Polsko-niemieckie nieporozumienie

Polskie środowisko naukowe jest oburzone. Żąda, aby niemiecką nazwę programu zmienione na łacińskie "Copernicus", bo tak się przyjęło pisać nazwisko słynnego astronoma na świecie. Według Verheugena Kopernik miał mieć niemieckich rodziców i urodzić się w Toruniu na terenie Prus, a to - zdaniem Polaków - wprowadza w błąd.

- Matka Kopernika była z pochodzenia Niemką i nazywała się Watzenrode, ojciec natomiast pochodził ze Śląska - wyjaśnia Marek Rubnikowicz, dyrektor Muzeum Okręgowego w Toruniu. - Sam Kopernik był poddanym króla polskiego i całe życie spędził w Toruniu. Walczył też po stronie polskiej w wojnie polsko-krzyżackiej, ale tu, oczywiście, możemy się zastanawiać, czy Krzyżacy byli Niemcami i w ten sposób dojdziemy do absurdu.

Z archiwum X

A co z nazwiskiem astronoma? Copernicus czy Kopernik? Czy może jednak Kopernikus?

- Nie jestem lingwistą, ale końcówka nazwiska astronoma, czyli "- nik" jest słowiańska, polska - mówi Marek Rubnikowicz. - Poza tym na trzech dokumentach widnieje jego podpis "Copernic". Skoro się tak podpisał, to chyba wiedział, jak się nazywa.

Wątpliwości dotyczące pochodzenia nazwiska astronoma mają nawet językoznawcy.

- Wiele osób zastanawiało się nad pochodzeniem nazwiska Kopernika, powstała nawet obszerna praca Stanisława Rosponda na ten temat - mówi prof.Teresa Friedel z Zakładu Historii Języka Polskiego UMK. - Z całą pewnością polska jest końcówka "- nik", ale samo nazwisko jest niejasne.

Wątpliwości dotyczące biografii słynnego astronoma pojawiały się od dawna i dotyczyły fundamentalnych kwestii.

- Najbardziej niesamowite jest to, że te wszystkie wątpliwości towarzyszą nie tylko narodzinom Kopernika, ale także jego śmierci - mówiła nam niedawno Anna Ziemlewska z Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Co jeszcze oprócz tajemnicy miejsca narodzin i śmierci, intryguje w biografii Mikołaja Kopernika?

- Oczywiście to, czy była kobietą - śmieje się Anna Ziemlewska. - A tak poważnie, wciąż trwają dyskusje, czy był Polakiem czy Niemcem. To jedno z najczęściej zadawanych pytań przez wycieczki zarówno polskie, jak i zagraniczne. A przecież wtedy - w XV i XVI wieku - nie zastanawiano się nad tym, bo nie było jeszcze pojęcia narodu.

Jeśli tak, to być może o Kopernika zawalczą wkrótce także inne nacje.