Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Wspominamy przedwojenną historię Pomorskiej Fabryki Rowerów

Małgorzata Wąsacz [email protected] tel. 52 3263 215
Rowery "Rekord” cieszyły się ogromną popularnością.
Rowery "Rekord” cieszyły się ogromną popularnością. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr
W najlepszych latach Willy Jahr w swojej fabryce przy ul. Nakielskiej 89 zatrudniał nawet 100 osób. W 1938 roku produkowano w niej 18 700 rowerów rocznie. Kupowali je mieszkańcy całej Polski, bo jednoślady nie miały sobie równych!
W lecie 1944 roku Gizelka miała niecałe dwa latka.
W lecie 1944 roku Gizelka miała niecałe dwa latka. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr

W lecie 1944 roku Gizelka miała niecałe dwa latka.
(fot. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr)

Willy Jahr urodził się 18 grudnia 1891 roku w Nakle nad Notecią. Był jednym z ośmiorga dzieci Ernesta i Klary Jahr. Miał sześć sióstr i brata.

Nie wiadomo, kiedy rodzina Jahr przeniosła się do Bydgoszczy, ale pewne jest, że Klara szybko została wdową. Jej mąż Ernest Jahr zmarł 14 kwietnia 1926 roku. Pochowany został na cmentarzu Starofarnym przy ul. Grunwaldzkiej. Grób zlikwidowano podczas poszerzania tej ulicy.

Pani Klara zawsze bardzo dbała o przyszłość swoich dzieci. Była osobą niezwykle charyzmatyczną i energiczną, a to miało bardzo duży wpływ na wychowanie synów i córek, a tym samym na kształtowanie ich charakterów.

Przed wojną prowadziła sklep z rowerami w swojej kamienicy przy ul. Dworcowej 45. Sklep był konkurencją dla znajdującego się na tej samej ulicy pod numerem 49 sklepu tej samej branży firmy "Tornow". - Poza tym babcia Klara była osobą bardzo rodzinną. W swoim obszernym mieszkaniu organizowała częste spotkania familijne, także z rodziną Steinborn - opowiada pani Gizela Kubalewska, z domu Jahr, wnuczka Klary Jahr, córka Willego Jahra.

Najpierw samochody, potem rowery

Spotkanie biznesowe wspólników PoFaRo. Od lewej siedzą: Ruth i Willy Jahr, Klara Jahr, Erna Gross, Alois Gross, Anastazy Wasilewski.
Spotkanie biznesowe wspólników PoFaRo. Od lewej siedzą: Ruth i Willy Jahr, Klara Jahr, Erna Gross, Alois Gross, Anastazy Wasilewski. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr

Spotkanie biznesowe wspólników PoFaRo. Od lewej siedzą: Ruth i Willy Jahr, Klara Jahr, Erna Gross, Alois Gross, Anastazy Wasilewski.
(fot. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr)

Willy Jahr szybko odkrył, że ma smykałkę do biznesu. Najpierw zajął się handlem samochodami (Auto Union). Potem przyszła pora na rowery. W początkach swojego "rowerowego" biznesu przez jakiś czas zajmował się sprowadzaniem z Niemiec gotowych rowerów do własnych hurtowni, mieszczących się przy ul. Podolskiej i ul. Unii Lubelskiej oraz sprzedażą jednośladów w sklepie matki przy ul. Dworcowej 45.

W 1928 roku wraz ze wspólnikiem Wasilewskim uruchomili montownię rowerów przy ul. Nakielskiej 89. Fabryka zajmowała teren ponad 3 tys. metrów kw. Z tyłu znajdował się ogród. Jednoślady powstawały głównie z części sprowadzanych z Niemiec, o czym m.in. świadczy napis na emblemacie "Qalitat farad".

Lata trzydzieste sprzyjały rozwojowi krajowego przemysłu rowerowego. Willy Jahr również znacząco zwiększył produkcję. Znaleźli się też sponsorzy, którzy weszli - jako wspólnicy - w jego rowerowy interes. W efekcie w 1930 roku powstała, już pod pełną nazwą, Pomorska Fabryka Rowerów (PoFaRo). W 1931 roku przekształciła się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Udziałowcami byli członkowie rodziny: Alois Gross - szwagier, Klara Jahr - matka, Fryderyk Steinborn - teść oraz Anastazy Wasilewski. Fabryka była niewielka i posiadała skromny park maszynowy, składała się z hali montażowej i lakierni.

"Rekordem" po zwycięstwo w wyścigu

W 1930 roku PoFaRo miała swoje stoisko na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Na zdjęciu siedzą Willy Jahr z żoną Ruth.
W 1930 roku PoFaRo miała swoje stoisko na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Na zdjęciu siedzą Willy Jahr z żoną Ruth. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr

W 1930 roku PoFaRo miała swoje stoisko na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Na zdjęciu siedzą Willy Jahr z żoną Ruth.
(fot. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr)

Do Willego Jahr od tego czasu należał cały zarząd nad fabryką. Rozpoczęto produkcję rowerów krajowych oraz części do nich m.in. ram, kierownic, pedałów, osiek itp.

Lata świetności fabryki przypadły na drugą połowę lat trzydziestych, aż do wybuchu wojny. - W najlepszym okresie tatuś zatrudniał w niej nawet 100 pracowników - w tym wielu Polaków. Darzyli go ogromnym szacunkiem. Był bardzo spokojnym i ciepłym człowiekiem, który znał się na biznesie. W 1938 roku w fabryce produkowano aż 18700 rowerów rocznie. Jako ciekawostkę powiem, że u taty pracował między innymi Feliks Więcek, zwycięzca pierwszego wyścigu Tour de Pologne. Swój sukces zanotował w 1928 roku jadąc na rowerze "Rekord" - opowiada pani Gizela.

Nasza czytelniczka przytacza cytat z Wikipedii: "Bieg Dookoła Polski (pierwsza i oryginalna nazwa Tour de Pologne). Jego historyczna, premierowa edycja odbyła się w dniach 7-11 września 1928 roku, na starcie stanęło 71 kolarzy, z których po przejechaniu prawie 1500 km - najlepszym okazał się Polak Feliks Więcek z Bydgoskiego Klubu Kolarskiego" - zdjęcie wykonano na terenie PoFaRo przy ul. Nakielskiej".

Czas dla rodziny, bo nie samą pracą żył Willy

To zdjęcie wykonano w sierpniu 1939 roku. Rodzina Jahr w komplecie: Ruth i Willy z córką Ingą i synkiem Ulim.
To zdjęcie wykonano w sierpniu 1939 roku. Rodzina Jahr w komplecie: Ruth i Willy z córką Ingą i synkiem Ulim. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr

To zdjęcie wykonano w sierpniu 1939 roku. Rodzina Jahr w komplecie: Ruth i Willy z córką Ingą i synkiem Ulim.
(fot. ze zbiorów pani Gizeli Kubalewskiej, z domu Jahr)

W Pomorskiej Fabryce Rowerów Willego Jahr produkowano m.in. rowery "Original Rekord". Jednoślady znajdowały swoich nabywców nie tylko w Bydgoszczy, ale również w innych miastach. Tam też były prezentowane.

- Chciałabym pokazać czytelnikom "Albumu bydgoskiego" zdjęcie przedstawiające tatę na tle ekspozycji podczas Targów Poznańskich w 1930 roku - mówi pani Gizela.

W 1929 roku Willy Jahr ożenił się z młodszą od siebie o trzynaście lat Ruth Hildegardą Steinborn, z którą przed wybuchem wojny doczekał się dwójki potomstwa.

Córka Inga urodziła się w grudniu 1931 roku, a syn Ulrich w sierpniu 1939 roku. Trzecie dziecko, córka Gizela, przyszła na świat w samym środku II wojny światowej - w listopadzie 1942 roku.

Czytaj e-wydanie »

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na pomorska.pl Gazeta Pomorska